Midyat Taşı

KATORİ TAŞI VE MİDYAT

Kolay biçimlenen kalker taşı (Katori) Midyat evlerini oya gibi nakış nakış ince örnekleriyle süsler . Evlerin içi ve dışı desen desen bu süslemelerle bezelidir. Kapı, pencere çevreleri, sütunlar, kemerler taş işçiliğinin oya gibi ince örnekleri ile bezelidir.

Midyat Kaymakamlığının öncülüğünde kurulan taş atölyesi, açılan kurslar ile bu sanat varlığını korumakta, her geçen gün gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Midyat taşı ocaktan çıktığında yumuşak olması; Güneşi ve suyu aldıkça sertleşme özelliği ile restarosyonda ve modern mimaride aranan ve kullanılan bir taştır. Son zamanlarda bahçe dekarosyonları yanında anıt ve saat kulesi yapımında da kullanılmaktadır. Yurt içi kullanımı yanında kilise mihrabı, anıt, bina kaplama ve blok taşı şeklinde yurt dışından da talepler olmaktadır. Halen İlçe Merkezinde dört adet taş işleme atölyesi faaliyetini yürütmektedir.

Masa Sehpa şömine Süs Eşyaları Yanında Bina Kaplamasında Restorasyonunda Cami Kilise Minber Mihrap Yapımında ve Kaplamasında Kullanılan Midyat taşı Uzun Ömürlü Dayanıklı ve Çok Hoş Bir Görüntü Sergilemektedir.

Göz alıcı güzelliği ile mağrur ve gururlu, ezan ve çan sesinin eşliğinde tarih kokan daracık sokakları, ince bir oya gibi işlenmiş evleri ile farklı dinlerin, dillerin, kültürlerin, medeniyetlerin buluştuğu, taşın sırlı bir anlama büründüğü mekân olan eski Mezopotamya bölgesinin en ünlü diyarı Midyat, binlerce yıldır dilden dile dolaşan doğal örtüsü taşlarla nam salmaya devam ediyor.

Değişik mimari yapıları ile kiliseler, camiler, manastırlar, hanlar, Midyat’ın değişik yüzleridir. Bunların hepsi kolay biçimlenen kalker taşıyla (Katori) bezenmiş, evlerin içi ve dışı desen desen bu süslemelerle, kapı, pencere çevreleri, sütunlar, kemerler ise taş işçiliğinin oya gibi ince örnekleri ile bezelidir.

Son zamanlarda Midyat’a gelen yerli ve yabancı turistlerin taş işlemelere olan yoğun ilgisi ölmeye yüz tutmuş bir meslek dalı olan taş işlemeciliğini yeniden canlandırdı. Bununla birlikte Midyat’ın doğal örtüsü taşlar, eski binaların restore edilmesiyle yeniden hayat buldu. Bu yüzden Taş; dünyanın herhangi bir yerinde yaşayan, yolda yürüyen, çalışan, üreten, okuyan, gezen, düşünen, yazan, uyuyan birileri için hiçbir anlam taşımayabilir, fakat Midyatlı için taş her şeydir, yaşamdır, umuttur, sevinçtir, mutluluktur…

Midyat taşı ocaktan çıktığında yumuşak olması, güneşi ve suyu aldıkça sertleşme özelliği ile restorasyonda ve modern mimaride aranan ve kullanılan bir taştır. Son zamanlarda bahçe dekorasyonları yanında, anıt ve saat kulesi yapımında da kullanılmasıyla birlikte yurt dışından da kilise mihrabı, anıt, bina kaplama ve blok taşı şeklinde talepler olmaktadır

Midyat Kaymakamlığının öncülüğünde kurulan taş atölyesi, açılan kurslar ile bu sanat varlığını korumakta, her geçen gün gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. Halen Midyat ilçe merkezinde 8 adet taş işleme atölyesi faaliyetini yürütmektedir.

“Midyat’ın nahit taşları eşsizdir” bilinciyle hareket eden Midyat Kaymakamı Mustafa Yılmaz, Midyat’a motif zenginliği ile bezeli yapıtları kazandırarak, o eşsiz güzelliklerin kaybolmaması için hiçbir fedakârlıktan çekinmeyerek, taşa yeniden eski canlılığını kazandırdı.

Kaymakam Yılmaz yaptığı açıklamada, “Kaybolmaya ve unutulmaya yüz tutmuş taş işlemeciliği son zamanlarda turistlerin taş işlemelere olan ilgisi nedeniyle yeniden canlandı. Midyat geleceğini inanç ve kültür turizminde görüyor. Midyat’ın tanıtımı ve taş işçiliğinin geliştirilmesi için gençlerin taş işleme ustası olmaları gerekir. Taş işlemeciliği, ilçede önemli bir gelir kaynağı haline geldi. Birkaç yıldır, özellikle taş yapılı binaların restorasyonun da bir artış olduğunu görüyoruz. Bu şekilde devam ederse betonarme evler yıkılarak yerlerine taştan evlerin yapılacağına şahit olacağız. Maddi durumu iyi olan vatandaşların evlerini taştan kaplatmalarını istiyoruz. Çünkü şehrin tümünün bu şekilde olması şehrin havasını değiştirecektir.

“Taş eski canlılığını kazanmalı”

Tarihi yapının korunması ve canlanması sağlamak amacıyla taş işçiliğinin oya gibi işlendiği ‘Katori’ taşıyla ilçe mimarisini canlandırmak için çalışma başlattık. Göreve başladığımdan beri taş işçiliğini geliştirmek ve tanıtmak için yoğun bir çaba içindeyiz. Bu çalışmalar çerçevesinde ilk olarak kaymakamlık lojmanı ve hükümet konağının ihata duvarı “Katori” taşıyla kaplandı, okullar için taş işlemeli kapılar ve Atatürk anıtları inşa ettirildi. Şehrin mimarisini canlandırmaya yönelik çalışmalar ise son hız devam ediyor” dedi.

Midyat’ın tarihi mirasını korumaya çalıştıklarına da işaret eden Yılmaz şöyle devam etti; “Yaşam mekânları, diğer ismiyle konutlar, insanların günlük hayatını yaşadığı yerler; sosyo-kültürel değerlerini dışa vuran bir özelliğe sahiptirler. Kendine has özellikleri bulunan Midyat evleri, sevginin, hoşgörünün ve kardeşlik duygularının taşlara işlendiği özgün bir mimariye sahiptir. Midyat’a özgü “Katori” taşından yapılmış olan bu yapılar ilçenin görünümü için hayati öneme sahiptir. Bizler bu çalışmayla yapılarımızı, binalarımızı, tarihle bütünleştireceğiz. Belediyenin koruma planını geliştirmesiyle taş yapılara ilgi daha çok artacaktır. Atölyeler özellikle yaz aylarında gelen yoğun siparişleri karşılayamıyorlar. İlk bizim açtığımız taş atölyesinden sonra 8 tane daha taş atölyesi açıldı ve şuanda 100’ün üzerinde kişi artık bu sektörde çalışarak evlerine ekmek götürüyor.

Taş işlemeciliği sanatını yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak için elimizden gelen tüm çabayı sarf edeceğiz. Amacımız Midyat’ı turizm potansiyelini ortaya çıkararak dünyaya tanıtmaktır.”

Göreve geldiği günden bu yana Midyat’a sayısız katkı yapan,, şehrin çehresini değiştiren Midyat Belediye Başkanı Şehmus Nasıroğlu konuyla ile ilgili yaptığı açıklama da şunları dile getirdi; “Midyat’a birçok yapıt kazandırdık ve kazandırmaya da devam ediyoruz; parklar, Atatürk anıtları kazandırdık ve bu yaptığımız işlerin tümünde ilçemize has taşları kullanmaya özen gösterdik. İnanç ve kültür turizminin en önemli yerlerinden biri olan Midyat’a daha birçok yapıt kazandırmak için çalışmalarımızı sürdüreceğiz.

Bugün kendime yeni bir ev inşa edecek olursam, sayısız faydası olan ve Midyatlı taş ustalarının ellerinden geçerek oya gibi işlenen &8216;Katori’ taşını kullanacağım. Böylece evim hem estetik olmuş olacak, hem de sağlam bir yapı olacak. Temenni o ki tüm Midyat halkı benimle bu düşünceyi paylaşsın ve yeni yapılan ya da onarılan binalarda ‘Katori’ taşlarını kullansın. Böylece hep birlikte güzel ilçemizin tarihi dokusuna birer katkı yapmış oluruz.”

Kendisi aslen Ordulu olmasına rağmen bir Midyat sevdalısı olan Midyat Kültür, Sanat, Yardımlaşma Turizm ve Çevre Derneği (MİDER) Başkanı Ünal Günel yaptığı açıklama; “Midyat tarihi yapısıyla geniş ufka sahip bir yer. Hem yurt içinden hem de yurt dışından çok sayıda turist tarihi taş işlemeli evleri görmeye geliyor.

Şehirleşme tarihi evlerin dışındaki alanlarda yapılmalıdır. Bu şekilde devam ederse betonarmelerin içinde tarihimiz kaybolacaktır. Yüksek yapılı betonarme evlere izin verilmemelidir. Midyat Kesiminin doğu ve güney kesimlerinin imara açılmaması gerekmektedir. Bunlar imara açıldığı vakit tarihi yapı bozulacaktır. Tarihi yapı bozulursa turistler Midyat’ın nesini görmeye gelecekler. Tarihi binalarımız kaybolduğunda bizler artık Midyat’ın nesini seveceğiz ve neyle yaşayacağız. Eskiden unutulmaya yüz tutmuş olan bu sanatın tekrardan canlanmışsa çok büyük bir gelişmedir. Turistlerin gelmesiyle birlikte yaşanan hareketlilik tarihi evlerin restore edilmesine neden oldu. Midyat bu sayede canlandı ve daha da canlanacağını düşünüyoruz.

Kültür Bakanlığı’nın hazırladığı sit alanı çalışması faydalı olmuştur ancak yetersiz kalmıştır. Midyat Belediyesi’nin başlattığı sit alanı imar planı çalışmasında sadece bazı evlerin koruma altına alınması da bence yetersizdir. Çünkü taş yapılı eski evlerin tümü değerlidir ve hepsinin sit alanı içine dâhil edilmesi gerekmektedir. Bunların ayıklanması doğru bir karar değildir. Umarım bu yanlıştan vazgeçilir.

MİDER olarak hedefimiz, Midyat’ın hem yurt içinde hem de yurt dışında tanıtımını yapmak için, dünyaca ünlü heykeltıraşları Midyat’a getirip onlara Midyat taşından anıtlar yaptırmaktır. Ayrıca önümüzdeki yıl Midyat’ta açılacak olan Yüksekokul bünyesinde taş işleme bölümünün açılması halinde, hem tarihi yapılar korunacak hem de bunu meslekte kendilerini geliştirmeleri halinde bu onlar bir kazanç kapısı olacaktır.” Dedi.

2003 yılında Midyat İlçe Emniyet Müdürlüğüne ataması yapılan Polis Memuru Ensar Şahin, eskiden hobi amaçlı ağaç oymacılığı yapıyordu, şimdi ise Midyat Nahit Taş İşlemeciliğini yapıyor. Bu işi hobi olarak Şahin şunları söyledi:

“Büyük hevesle başladığım bu hobim sayesinde hayatım farklı bir boyut kazandı. İlk başlarda kamu kurumlarına 80. yıl logosu, kartallar ve isimlikler yapıyordum, Daha sonra ustalar yetiştirmek maksadıyla Emniyet Müdürü Vekili Musa Tiyek’in büyük destek ve isteğiyle Midyat Nahit Taş İşlemeciliği kursunu açtık ve 30 kişiye bu kurs süresince tüm bilgi ve tecrübelerini aktararak, gençleri birer taş ustası yaptım. İlk başlarda gençler taşı ellerine bile nasıl alacaklarını bilmiyorlardı ama şimdi ise hepsi birer taş ustası oldu ve istediğiniz her türlü motifi taşa nakşedebiliyorlar. Gençlerimize taşın farklı bir boyutunu daha da öğrettik. O da taşı yalnızca binalar için kullanılan bir malzeme değil evin bir köşesini süsleyen taştan eserlerde olabileceğini gösterdik. Gençlerimiz bu işi başardı ve çeşit çeşit mumluk, vazo, küllük, resim çerçevesi, mücevher kutusu gibi küçük eşyalar yapmaya başladılar. Bu da gösteriyor ki bu taşlar her türlü isteğe göre de işlenebiliyorlar”

Eski, taş yapılı evlerde kullanılan kemer tavan (musallab) yapan ender ustalardan biri olan Seyfettin GÜL, evlerde kullanılan süslerin seçimi ve kemerlerin inşaata bırakılmasında fikir babalığı yapıyor. Taştan ev yapmak isteyenler evlerini bu ustaya yaptırmak için sıraya giriyorlar.

Taş Ustası Gül yaptığı açıklamada; “52 yaşındayım ve 35 yıldır taş evlerin inşaatını yapıyorum benim beş erkek çocuğumda bu işi yapıyor ama yine de işleri yetiştiremiyoruz. Taş yapılara ilgi arttı, tadilat ve sıfırdan bina yapılıyor. Özellikle köylerde ve Avrupa’dan dönüş yapan Süryani vatandaşlar bunları tercih ediyor. Normal de daha pahalı olmasına rağmen yine de tercihlerini bu taş evlerden kullanıyorlar çünkü taştan yapılan bir evin ömrü 2 bin yıldır ancak betondan yapılan binaların ömrü en fazla yüzyıldır. Şu anda 2 bin yıl önce yapılan taş yapılar var ve bunlar demirsiz ve kolonsuz ayakta duruyorlar. Turistlerin gelmesiyle buralar hayat buldu ve tekrar canlandı. Eskiden Süryanilerin çoğu taş ustasıydı. Avrupa’ya göç edince artık biz Müslümanlar bu işi yapmaya başladık.

Taş İşlemeciliği öyle bir meslek ki şiir yazmak, resim çizmek, heykel yapmak gibi; duygularımızı, düşüncelerimizi, umutlarımızı, sevinçlerimizi, keder ve ıstıraplarımızı, hayallerimizi, kazıyoruz o cansız taşlara. O cansız taşlar, taş ustasının elinden çıktıktan sonra hayat bulur ve taşın üstüne kazılan motiflerden, işçilikten, o taşa hayat veren taş ustasının ruh halini anlayabiliyoruz tıpkı bir şiiri okurken şairin, ya da bir tabloya bakarken ressamın, ya da bir heykeli süzerken heykeltıraşın. Bu yüzden yaptığımız işin bir sanat olduğu bilinci ile hareket ediyor ve bu uğurda hem çaba gösteriyor hem de bizden sonrakilere bunu aktarıyoruz.” dedi.

Süryani vatandaş Hanna Göze ise şunları söyledi; “Midyat’a örnek bir ev kazandırmak için çalışmalara başladım. İşlemeleriyle Midyat’ta bir benzeri bulunmayacak ve herkes bu evi görmek için gelecek. 3 oda, 1 salon, mutfak ve banyodan oluşan bu evin bana maliyeti 150 bin YTL olacak. Taş yapılı evlerin korunması ve canlanması için hiçbir maddi masraftan çekinmeyeceğim. Çünkü taş yapılı binalar, beton yapıdan çok daha iyi ve daha sağlıklıdır. Taş yapılı evler kışın sıcacık iken yazın da serin oluyor.”

Midyat’ta Nahit Taş işlemeciliğinin gelişmesi yolunda son zamanlarda yapılan çalışmalar:

1- Midyat Belediyesi ilçeye taştan yapıtlar kazandırmaya devam ediyor. Yeni yapılan iki otogar, iki taziye evi, belediye hizmet binası, park ve bahçeler taş işlemelerle süslenmesi. Ayrıca belediyenin şehrimize kazandırdığı iki tane Atatürk anıtının da yine taştan yapılması.

2- Belediyenin tarihi binalarının korumasıyla ilgili başlattığı “Sit Alanı İmar Planı” çalışması

3- 1925 yılında Cevat Çobanlı’nın Midyat’a yaptırdığı tarihi Cevatpaşa Camisi ile Ulu Caminin restore edilerek ibadete açılması. Ayrıca Midyat ve civar köylerinde bulunan Kilise ve Manastırların restore edilmesi.

4-Yurt dışından gelen ailelerin eski evlerini restore etmeleri ve yeni evler yapmaları.

5-Açılan Butik oteller ile 4 yıldız Matiat otelinin tamamında Midyat taşının kullanılması.

6-Kaymakamlığın evi ile hükümet konağının girişine büyük bir kapı ve ihate duvarının &8216;Katori’ taşı ile yapılması.

7-Midyat Kaymakamlığının Merkez ve köylerdeki okullara taştan duvarlar ve kapılar örmesi ve yine okullara Atatürk anıtları kazandırması.

8-Tarihi Gelüşke hanının turizme kazandırılması

9-Bir ara yerini mermer yapılı mezarlara bırakmışsada taş işçiliğinin tekrar canlanmasıyla vatandaşlar tekrardan vefat eden akrabalarının mezarlarını bol işlemeli taşlarla kaplatmaları.(Muş İline 290 tane mezar gönderildi ve Midyat’tan da ustalar gidip bu işi yapıyorlar. Ayrıca Midyat Kaymakamlığı, Şehitlerin mezarlarını &8216;Katori’ taşından yaptırıyor.)

10-Çeşitli illerden gelen siparişlerin kabul edilip yapılması.

Tüm bunların neticesinde artan taleplerden dolayı Taş İşleme Ocaklarının sayısı Midyat’ta 8 ulaştı. Ve öyle gösteriyor ki bu sayı daha da artacak.

Midyat unutulmuşluğundan, turizme bel bağlayarak kurtulmaya çalışıyor, yeni yeni açılan butik oteller, 4 yıldız otel, yapılan restorasyonlar ve eski yapıların korunmasının yanında, farklı dil, din, ırklara mensup insanların bir arada yaşadığı hoşgörü memleketi Midyat, inanç ve kültür turlarıyla ayağa kalkmaya çalışıyor. Ve tabii, inanç ve kültür turizmi konusunda dünyanın yıldız şehirlerinden biri olma potansiyeli nedeniyle, geleceğini turizme bağladığı için, bu konuda da acil ilgiye ihtiyacı var. Bu desteğinizi esirgemeyin Midyat’tan, ya burayı ziyaret ederek ya da bu tarihi dokuyu koruyarak. Siz hangisini yapacağınıza karar verdiniz mi? Çünkü tüm ihtişamıyla tarih kokan Midyat sizleri bekliyor.

Kaynak: Midyat Kaymakamlığı